آرامیس

حسابداری را سیستم ثبت، گزارش‌دهی و تحلیل گزارش‌های حاصل از داده‌های مالی ثبت‌شده در یک کسب‌و‌کار تعریف می‌کنند. داده‌های مالی، حاصل از فرآیندها و فعالیت‌های اقتصادی کسب‌و‌کار است که باید بر اساس اصول و استانداردهای تعیین شده در حسابداری ثبت شوند. از‌جمله مباحث مهم در ثبت اسناد حسابداری، دو مبنای حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی است که برای یکپارچه بودن ثبت اسناد در طول دوره مالی و برآورد درست از درآمدها و هزینه‌های کسب‌و‌کار و در نتیجه میزان سود حاصل باید در نظر گرفته‌شود. در این مقاله سعی داریم با مبنای حسابداری تعهدی و لزوم اجرایی کردن آن در شرکت‌های بزرگ و به‌ویژه دولتی آشنا شویم.

اگر موافق باشید حسابداری تعهدی را با یک مثال ساده توضیح دهیم. فرض کنید شما بخشی از پول خود را با خرید سهام یک شرکت در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنید و یا شما به‌عنوان صاحب شرکت، سهام شرکت خود را در بورس عرضه می‌کنید. پس از مدتی ارزش سهام بالا می‌رود و شما چه به عنوان سهام‌دار و چه به عنوان صاحب شرکت، این افزایش را در دارایی و سرمایه خود در نظر می‌گیرید؛ حال آنکه هنوز وجه نقدی بابت این افزایش ارزش سهام دریافت نکرده‌اید.

مثال بالا نمونه کاربردی و ساده ای از حسابداری تعهدی است. مبنای حسابداری تعهدی را اینگونه می‌توان تعریف کرد: نظام حسابداری که در آن ثبت فرآیندهای مالی و معاملات برحسب زمان وقوع است و زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد در معاملات مد نظر قرار نمی گیرد.

البته همان‌طور که می‌دانید در مقابل حسابداری تعهدی، حسابداری نقدی مطرح می‌شود که شناسایی و ثبت فرآیندهای مالی در آن براساس دریافت و پرداخت وجه نقد است. یعنی فعالیت‌های اقتصادی زمانی در دفتر حسابداری یک کسب‌و‌کار ثبت می‌شود که وجه مربوط به خرید یا فروش محصول یا ارائه خدمت وصول شده‌باشد.

بنابراین، در حسابداری تعهدی عملکرد یک کسب‌و‌کار برحسب رویدادهای انجام‌شده در دوره مالی اندازه‌گیری می‌شود و تراکنش‌های نقدی حاصل از این رویدادها مد نظر نخواهد‌بود. درنتیجه درآمدها و هزینه‌های کسب‌و‌کار به شرط وقوع یک تراکنش در دفاتر حسابداری ثبت می‌شود و دریافت و پرداخت وجه نقد شرط ثبت داده‌های مالی در دفاتر حسابداری نیست.

در کنار حسابداری تعهدی که برخی آن را حسابداری تعهدی کامل می‌نامند، دو مبنای تعهدی تعدیل شده و نیمه تعهدی نیز مطرح است که لازم است با آنها نیز آشنا شویم.

مبنای تعهدی تعدیل شده در نرم افزار حسابداری بر اساس شناسایی و ثبت هزینه‌ها و مخارج در زمان ایجاد است ولی برای ثبت درآمدها در زمان تحقق باید دو شرط : قابل اندازه‌گیری بودن درآمد و احتمال وصول درآمد در دوره مالی یا مدت زمان کوتاه را داشته‌باشد. درصورتی که درآمدها فاقد این دو شرط باشند، زمان شناسایی آن به زمان وصول وجه موکول می‌شود.

در توضیح مبنای نیمه تعهدی باید این نکته را مد نظر داشته‌باشید که آن را ترکیبی از دو مبنای تعهدی و نقدی دانسته‌اند. یعنی هزینه‌ها در زمان تحمیل و بر اساس مبنای تعهدی و درآمدها در زمان وصول و بر اساس مبنای نقدی شناسایی و ثبت می‌شوند.

ویژگی‌های تعریف شده برای حسابداری تعهدی را می‌توان دلیلی بر توجه بیشتر بر این مبنای حسابداری دانست که می‌توان مهم‌ترین مزیت‌هایی که حسابداری تعهدی برای شرکت‌ها به ارمغان می‌آورد را اینگونه بیان کرد:

• تبعیت از اصل تطابق درآمد و هزینه
• شناسایی و ثبت درآمد هزینه بدهی و طلب در دوره مالی وقوع
• اندازه‌گیری عملکرد مالی واقعی یک کسب‌و‌کار
• کمک به مدیران برای مدیریت منابع فعلی و برنامه‌ریزی آینده